Nói Chuyện Bằng Con Số Vừa Phải Thôi
Tăng 100% revenue nghe có vẻ ngầu, cho đến khi biết là bán được hai cái áo thay vì một
Một trong những câu cửa miệng của các công ty Việt Nam là họ rất data-driven. Cái job description nào cũng bảo phải data-driven mindset, phải biết làm việc với data này nọ.
Tạm bỏ qua việc nói thế xong không biết có làm thế thật không, thì cái định nghĩa về data ở Việt Nam ít nhiều đang bị coi là thuần số má. “Mình nói chuyện bằng con số em ạ”.
Với mình thì các con số chỉ là một phần của data.
Data đúng ra là những thông tin có thật và được dùng vào mục đích để hiểu hoặc để phân tích. Số liệu là một trong những thứ dễ “có thật” hơn. Nhưng cũng có rất nhiều cách để con số nói dối. Nói như Trump thì ngừng test covid là số ca mắc nó giảm ngay mà. Hoặc giờ bảo ngày xưa sống khoẻ hơn bây giờ vì người ta chỉ mắc bệnh có một lần thôi (vì lần hai thì người ta chết rồi). Hoặc bảo toàn bộ học sinh viết đơn xin học thêm và tự nguyện tham gia cuộc thi viết thư UPU gì ý. Hoặc...
Data-driven thì mình định nghĩa là thông tin, chứ không phải là thuần số. Ví dụ:
"Minh nói món này ăn như c*t" là một data
100 người nói món này ăn như c*t là một data khác
100/10000 người nói món này ăn như c*t, số còn lại cho 5 sao là một data khác nữa
100/10000 người nói món này ăn như c*t, số còn lại cho 5 sao trong 2 tuần trở lại đây, trùng với đợt promotion review 5 sao nhận ngay tráng miệng free lại là một data khác nữa nữa
Nói chuyện (chỉ) bằng những con số thì rất dễ để lươn. Ví dụ tháng này web có 100,000 lượt truy cập. Nếu chỉ nói mỗi số đó thì cũng chả hiểu có insight gì. Nhưng giờ bảo uầy, so với tháng trước thì chúng ta đang tăng 10% lượng truy cập, chứng tỏ là dấu hiệu tốt.
Xong rồi mới lộ ra là, 100,000 lượt truy cập là của tháng Ba. Tăng trưởng so với tháng Hai. Tức là cái tháng chỉ có 28 ngày. Và chúng ta đang dùng đơn vị đo theo tháng, thay vì theo 30 ngày. Nhưng lúc thuyết trình thì có thể nói rất lướt qua, tháng này tốt hơn tháng trước.
Mình không nói sử dụng con số là sai, nhưng có hai vấn đề mình thường thấy. Một là sự sử dụng số một cách rất nông cạn. Không đặt vào ngữ cảnh, thành ra xem số xong thì không biết kết luận gì, hoặc kết luận linh tinh. Bạn bảo số liệu cho thấy thời gian trung bình người dùng ở lại trang của bạn rất cao, chứng tỏ nội dung của trang web rất hay. Nhưng thực tế là dạo này cá mập cắn cáp, load một trang x10 thời gian.
Và hai là quá tập trung vào con số mà quên đi phần cảm. Cái sense này rất khó nói và khó tả. Nhưng mình thấy có hai hướng để “cảm”. Hướng đầu là đặt mình vào vị trí người dùng. Bạn mở app Be lên, bạn định đặt xe. Bạn bấm vào ô điểm đến, và tự dưng một cái popup hiện ra nên bạn bấm nhầm vào. Bạn chửi dcm (cái này thì mình làm là chính, không biết người khác thế nào). Bạn back lại. Bạn hiểu vì sao số liệu cho thấy số người bấm vào popup banner cao nhưng conversion rate lại thấp rồi. Không phải vì điều khoản chương trình lởm, mà vì bạn dí người ta bấm chứ không ai muốn xem cả.
Hướng sau thì khó hơn rất nhiều, đấy là cảm ra cái người ta còn chưa biết. Quay về tầm 15 năm trước, mình dùng con Nokia E5 bấm phím nhoay nhoáy. Dấu dưới gầm bàn nhắn tin trong giờ học là chuyện quá dễ. Xong bùm cái, Apple cho ra iPhone. Không ai dùng số để phân tích ra là à, người dùng thích chạm cảm ứng. Những người đặt mình làm người dùng có khi cũng chỉ nghĩ ra cách cải thiện cái bàn phím gõ, chứ không ai nghĩ ra quả màn hình cảm ứng. Vài chục năm trước ông nào phát minh ra món kem cũng thế. Chả hiểu từ đâu ra trò trộn hương liệu với sữa, tạo ra món ăn vặt không chống khát, không chống đói, nhưng bán chạy top đầu.
Again phải nói lại một lần nữa, dùng số liệu không sai. Nhưng đừng thần thánh nó quá, và cũng đừng dùng nó nửa vời. Hãy coi nó như một công cụ, kiểu như một cái búa. Làm ơn cầm cái búa đúng cách cái, cầm chuôi ấy. Và dùng búa gõ cho đinh đóng sâu thôi, đừng có dùng búa đập trứng.
Hoặc thôi cứ dùng đi, xong bảo là do trứng lởm. Xong đổi sang trứng khác.